امروزه نام مراقبه بسیار به گوش ما می رسد. اما آیا می دانید مراقبه چیست؟ چه فوایدی دارد؟ فرق مراقبه و مدیتیشن چیست؟بهترین زمان مراقبه کی است؟ انواع مراقبه کدام اند؟ بهترین مراقبه دنیا کدام یک از آن هاست؟ در ادامه این مطلب از کلاه گیس با ما باشید که بیش تر با مقوله مراقبه آشنا شوید.

مراقبه به چه معناست؟

معنی مراقبه از مراقبت به معنای مواظبت از افکار, اعمال, گفتار، دیدار، شنیدار می آید. فشارهای روحی روزانه را برطرف می کند و با خود آرامش درونی به ارمغان می آورد. اگر فشار روحی شما را نگران، مضطرب و عصبی کرده است، به مراقبه بپردازید.

حتی چند دقیقه مراقبه می تواند شما را آرام کند و به آرامش درونی برساند. این روش عمر هزاران ساله دارد. در ابتدا مراقبه برای درک نیروهای مقدس و روحانی و سر به مهر زندگی بود. این روزها این روش بیش تر برای آرامش و کم کردن فشار روحی مورد استفاده قرار می گیرد.

هر کسی می تواند از این روش استفاده کند، ساده و ارزان است، نیاز به هیچ ابزار خاصی ندارد و شما می توانید در هر حالی که هستید مراقبه کنید، در حال پیاده روی، هنگامی که سوار اتوبوس هستید، در اتاق انتظار مطلب پزشک و حتی در میانه یک جلسه مهم کاری.

درک مراقبه

این روش نوعی طب تکمیلی ذهن_بدن است که حالت عمیقی از آرامش و ذهنی آرام یافته ایجاد می کند .

در حین مراقبه، توجه تان را به چیزی معطوف می کنید و جریان افکار پریشان و درهمی را که ذهنتان را اشغال کرده و سبب فشار روحی می شود، حذف می کنید. این روند از نظر جسمی و روحی احساس خوبی در شما ایجاد می کند .

فواید مراقبه

این روش می تواند احساس آرامش ، صلح و تعادل در شما ایجاد کند که برای سلامت روحی و نیز سلامت کلی شما مفید است این فواید در انتهای مراقبه به پایان نخواهد رسید. مراقبه سبب می شود تا روزی سراسر آرام داشته باشید و در ضمن سبب بهبود برخی از بیماری ها نیز می شود.

مراقبه و سلامت روحی

هنگامی که مراقبه می کنید، اطلاعات انباشته روزانه ای را که منجر به فشار روحی شما می شوند، پاک می کنید و فواید روحی این روش عبارتند از:

• دستیابی به دیدگاهی جدید نسبت به موقعیت های تنش زا
• ایجاد کردن مهارت هایی برای مدیریت تنش
• افزایش خودآگاهی
• تمرکز بر اکنون
• کاهش هیجانات منفی

مراقبه و بیماری

بسیاری از افراد سالم از این روش به عنوان راهی برای آرامش بدن و کاهش تنش استفاده می کنند ولی مراقبه در بیماری ها هم می تواند مفید باشد به خصوص در مواردی که فشار روحی باعث تشدید بیماری می شود.

امروزه مطالعات روزافزونی وجود دارد که نقش مثبت این روش را در سلامت مورد تایید و حمایت قرار می دهد.

ولی بسیاری از این مطالعات کیفیت بالایی ندارند و برخی از محققین معتقدند هنوز امکان نتیجه گیری از این مطالعات در خصوصی فواید احتمالی مراقبه وجود ندارد.

با در نظر داشتن این مسائل برخی محققین اظهار می کنند که مراقبه می تواند در برخی از بیماری ها مفید باشد مثل:

1. آلرژی ها و حساسیت ها
2. اختلالات اضطرابی
3. آسم
4. پرخوری
5. سرطان
6. افسردگی
7. ضعف و خستگی
8. بیماری قلبی
9. فشار خون بالا
10. درد
11. مشکلات خواب
12. اعتیاد به مواد مختلف

اگر دچار هر یک از بیماری های فوق هستید درباره منافع و مضرات استفاده از مراقبه با پزشک معالج خود مشورت کنید.

مراقبه جایگزینی برای درمان های متعارف پزشکی نیست ولی همراه با این درمان ها می تواند مفید باشد.

انواع مراقبه

تکنیک های این روش و تن آرامی شیوه های متعددی دارد ولی هدف همه آن ها همان کسب آرامش درونی است. روش های مراقبه عبارتنداز:

مراقبه هدایت شده

این نوع را تخیل هدایت شده یا تصویرسازی هدایت شده نیز می گویند .

در این روش شما تصویر محل یا موقعیتی را که به نظرتان ارامش بخش می رسد در ذهن می آورید و سعی می کنید حواس مختلف از قبیل بوها، منظره ها، صداها و بافت ها را به کار بگیرید.

یک راهنما یا معلم می تواند شما را در این روند هدایت کند.

مراقبه ذکر

در این نوع شما کلمه یا عبارت آرام بخشی را تکرار می کنید تا از افکار مغشوش و در هم جلوگیری کنید.

مراقبه فراتجربی، نوعی از مراقبه ذکر است که در آن برای کسب آگاهی ناب ، حالتی عمیق از تن آرامی را تجربه می کنید.

مراقبه ذهن – آگاهی

این نوع مبتنی بر توجه، یا افزایش آگاهی و پذیرش زندگی در لحظه اکنون است. در این نوع مراقبه شما بر آنچه در طی مراقبه تجربه می کنید، تمرکز می نمائید مثل جریان دم و بازدم . همچنین می توانید هیجانات و افکار خود را مشاهده کنید و بدون داوری اجازه دهید عبور کنند.

چی- گونگ (Qi – gong)

این روش به طور کلی ، آرامش، حرکات بدنی و ورزشی های تنفسی را با هم ترکیب می کند تا باعث حفظ و ایجاد تعادل شود. چی – گونگ قسمتی از طب سنتی چین است.

تای – چی (Tai-Chi)

شکلی از هنرهای رزمی ملایم چینی است. در تای_چی، شما مجموعه ای از حالت ها و حرکات را به روشی آهسته و دلپذیر همراه با تنفسی عمیق انجام می دهید.

یوگا

در برگیرنده مجموعه ای حالت ها ۹ تمرین های تنفسی در یوگا با انجام حرکات مختلف یوگا که نیاز به تعادلی و تمرکز دارد توجه شما به افکار مغشوش روزمره کمتر و بر لحظه اکنون متمرکز خواهید شد.

اصول مراقبه

انواع مختلف ویژگی های متفاوتی دارند که به شما در این عمل کمک می کنند. این ویژگی ها بسته به این که از راهنمایی های چه کسی پیروی کنید یا استاد شما چه کسی باشد، متفاوت خواهند بود.

برخی از متداول ترین ویژگی های این روش عبارتند از

الف) تمرکز بر توجه : تمرکز بر توجه معمولاً یکی از مهم ترین اجزاء این روش است. تمرکز بر توجه به شما کمک می کند تا ذهنتان را از بسیاری مسائلی که باعث تنش و نگرانی می شود، آزاد کنید. می توانید توجه تان را بر چیزهایی مثل یک شی خاص، یک تصویر، یک ذکر (مانترا) و یا حتی تنفس خودتان متمرکز کنید. هنگامی که ذهنتان دچار پرش افکار می شود فقط به تمرکز بر توجه تان باز گردید.

ب) تنفس تن آرام : این تکنیک عبارت است از تنفس عمیق، موزون و منظمی که از عضلات دیافراگم برای متسع کردن ریه ها استفاده می کند. هدف آهسته کردن تنفس ، فرو بردن اکسیژن بیشتر و به کارگیری کمتر عضلات شانه، گردن و قسمت فوقانی قفسه سینه است به نحوی که تنفسی با حداکثر کارایی انجام شود.

ج) مکانی آرام: اگر مبتدی هستید،  در یک اتاق ساکت و آرام و حداقلی صداهای مزاحم از قبیل تلویزیون، رادیو، تلفن همراه، بسیار ساده تر خواهد بود. با کسب مهارت بیش تر در انجام این روش شما قادر خواهید شد آن را در هر مکانی انجام دهید. به خصوص در وضعیت های پر تنش مثل ترافیک، جلسات کاری و اداری یا صف های طولانی فروشگاه ها.

د) وضعیتی راحت: می توانید در حالت های نشسته، خوابیده، در حالی راه رفتن یا در حالات و فعالیت های دیگر مراقبه کنید، فقط سعی کنید در این هنگام بسیار راحت باشید.

روش های روزانه برای مراقبه

اجازه ندهید که فکر « چگونه این روش را درست انجام دهم » بر تنش هایتان بیفزاید. اگر چه می توانید از مراکز مخصوص این روش و با کمک راهنمایان آموزش دیده استفاده کنید ولی بدانید که خودتان هم می توانید به تنهایی و به سادگی مراقبه را انجام دهید.

همچنین می توانید با توجه به خواست خود و نوع مراقبه ای که با روش و وضعیت زندگی شما سازگارتر است از مراقبه های قالبی یا غیر قالبی استفاده کنید.

برخی از مردم این روش را جزو یکی از کارهای روزمره و معمولی خود قرار داده اند. به عنوان مثال روزشان را با یک ساعت مراقبه شروع و با یک ساعت مراقبه به پایان می برند. همهٔ آنچه که شما نیاز دارید چند دقیقه زمان با کیفیت خوب برای مراقبه است .

چند نکته برای کسانی که به تنهایی مراقبه می کنند

در اینجا برخی از روش ها را برای این که بتوانید به تنهایی مراقبه کنید، می آوریم، هر یک از این روش های مراقبه را می توانید هر چند دقیقه که خواستید انجام دهید.

بدنتان را به دقت بررسی کنید

هنگام استفاده از این شیوه، توجه را بر نقاط مختلف بدنتان متمرکز کنید و از دریافت های حسی نقاط مختلف بدنتان آگاهی یابید. مثل درد، کشیدگی، گرما، آرامش، بررسی بدنتان را با تمرینات تنفسی ترکیب کنید و تصور کنید گرمای تنفسی یا آرامش از نقاط مختلف بدنتان داخل و خارج می شود.

یک ذکر را تکرار کنید

شما می توانید ذکر خودتان را ابداع کنید. چه مذهبی باشد و چه غیر مذهبی، ذکر مذهبی مثل دعای مسیح در سنت مسیحیان و نام مقدس خداوند در سنت یهودیان و یا ذکر اوم در هندوها و بودایی ها و سایر مذاهب شرقی، یا نام مقدس خداوند و صفات باریتعالی در مذهب اسلام (از قبیل الله اکبر، سبحان الله و…)

مراقبهٔ راه رفتن

ترکیب این روش با پیاده روی روشی موثر و سالم برای آرامش یافتن است. از این شیوه می توانید در هر جا که راه بروید استفاده کنید. در دشتی آرام، در پیاده رو یا در فروشگاه های بزرگ شهر، وقتی از این روش استفاده می کنید سرعت پیاده روی را کم کنید تا بتوانید بر حرکات پاها و ساق ها تمرکز کنید.

بر مقصد خاصی تمرکز نکنید. بر ساق ها و پاها تمرکز کنید. هر عملی را که انجام می دهید در ذهن خود تکرار کنید. مثلا هنگامی که پاها را بر می دارید و به جلو حرکت می دهید و دوباره بر زمین می گذارید برداشتن پاها، حرکت دادن آن ها و گذاشتن آن ها بر زمین را در ذهن خود تکرار کنید.

فرق مراقبه با مدیتیشن چیست؟

فرق بین مراقبه و مدیتیشن در این است که ما در اولی کل هستی و هدف نهایی را در اعماق هستی حس می کنیم اما در مدیتیشن یک حرکت پویا وجود دارد که در آگاهی ما امتداد دارد. به عبارتی دیگر باید بگوییم که:

• ما مدیتیشن می کنیم چون می خواهیم در قلب هدف زندگی کنیم.
• ما مراقبه می کنیم چون می خواهیم با هدف یکی شویم.